U ime Njemačkog carstva, akvilejskog patrijarha te pulskog biskupa, osvajanje područja od Brseča do Klane izvršili su grofovi Devinski (nazvani po kaštelu Duino kod Trsta) koji i obnavljaju nekadašnji rimski osmatrački toranj kako bi što bolje mogli vršiti nadzor nad komunikacijskim područjem između gradova Rijeke i Trsta tijekom XIII. i XIV. stoljeća.

Naselje se prvi put spominje 1341. kao imanje akvilejskog patrijarha.

Od 1102. godine pod vlašću je akvilejskog patrijarha, koji preko postavljenog gastalda u Kaštelu upravlja cijelom sjevernom Istrom.

Unatoč toga iz bojazni da narod neće prihvatiti rado novi novac kada se već naučio, naročito na akvilejce koji su tada kolali u Zadru, mletačka uprava je unatoč izričitog naloga da štit bude prazan, dopustila da se u štit na novcu uklopi Surianov grb, koji je vrlo sličan novcu tadašnjeg akvilejskog patrijarha Antonija II Panciera di Portogruaro (1402 - 1418).

Istarski je razvod pravni dokument o razgraničenju teritorija između susjednih komuna u Istri (točnije između posjeda akvilejskog patrijarha, goričko-pazinskog kneza i predstavnika Mletačke Republike).

U to je vrijeme Kršan bio pod vlašću akvilejskog patrijarha.

Volrich je bio sin Dietalma, potomka akvilejskog patrijarha Volchera, a 1356., tijekom rata između Venecije i Mađarske, pružio je u grožnjanskom kaštelu snažan otpor mađarskim trupama.

Pa eto da navedem samo neke: - 1238. godine vlasnik kaštela postaje Vikard I i od tada se zove Vikard de Pietrapilosa, - isti ovaj Vikard bez znanja akvilejskog patrijarha Veneciji predaje Grožnjan (to se zove izdaja) i biva prvo prognan, nakon toga mu se kazna mijenja u financijsku, - jedan od vlasnika kaštela (Henrik de Pietrapilosa) ubija gospodara momjanskog kaštela Bianchina da Momiana čija familija, čim se dočepala Henrika i Henrika skraćuje za glavu (oko za oko, zub za zub i... glava za glavu) - 1403. godine vlasništvo nad Kaštelom gubi Petar od Pietrapilose i to vjerojatno zbog kartaških dugova te kaštel prelazi u ruke Nicole de Portisa iz Udina, - 1411. godine Venezija okupira kaštel.

Najveći dio Istre bio je u vlasništvu Akvilejskog patrijarha, ali se već od 1150 gradovi zapadne istarske obale jedan po jedan priklanjaju Veneciji: Rovinj, Poreč, Umag, Novigrad, Piran..., dok se Pazinu u isto vrijeme formira zasebna knežija kojoj pripadaju još Trviž, Kašćerga i Tinjan, a kasnije još Sveti Lovreč, Dvigrad, Pićan, neki posjedi oko Motovuna.

Realna je datacija i nešto kasnije, u vrijeme Pazinske knežije i nastajanja latinsko-njemačko-hrvatskog Istarskog razvoda (zbirka spisa o razgraničenju komuna, ali i posjeda akvilejskog patrijarha, goričkog grofa i Venecije) te u vrijeme snažnog pritiska pulskih plemića Castropola na barbanski kaštel.

Naredno stoljeće Istra živi svoj život uz sve veći utjecaj akvilejskog patrijarha kojem će se konačno 1209. predati.

Na tom položaju dugi je kontinuitet naseljavanja, od prapovijesne gradine, kasnoantičkog naselja refugija, kroz srednji vijek kada je pod vlašću akvilejskog patrijarha.

Pri se put spominje 981. godine u povelji akvilejskog patrijarha Otona II kao Castrum Bugle.

Važnije povijesne godine za župu i crkvu bile su 965. kada je župa potpala pod biskupa u Poreču i izuzeta od uprave akvilejskog patrijarha, i 1178. kada je papa Aleksandar III. proglasio crkvu »kaptolskom«, što znači da je tamo bio i kanonički zbor.

Do 1331. godine bio je dio posjeda Pulske biskupije, a nakon toga spada pod vlast akvilejskog patrijarha.

U službi akvilejskog patrijarha, goričkih grofova i austrijskih vojvoda grofovi Devinski su dobili položaje i feude, ušavši tako u carsko plemstvo.

U 9. stoljecu Bale postaju vlasništvo akvilejskog patrijarha, koji je to podrucje dao u zakup poreckim biskupima.

Nastupa period snažnog trvenja akvilejskog patrijarha i porečkog biskupa.

17. kolovoza 1341. godine grad Labin donosi svoj statut, potvrđen kasnije i od Bertranda, akvilejskog patrijarha.

Od kraja 13. stoljeća gradom su vladali Pazinski grofovi, a od kraja 14. pa do početka 15. stoljeća Labin je bio pod upravom akvilejskog patrijarha.

Legende o Ilaru miješaju se s onima o Hilariju, biskupu iz Poitiersa u Francuskoj, kojega također prikazuju kako gazi zmije ili ih probada svojim biskupskim štapom, te s Hilarijem, nasljednikom akvilejskog patrijarha Hermagore, čije štovanje u puku također ima više poganskih obilježja.

Karlo Veliki priznaje upravu akvilejskog patrijarha, te 966. g.

Naselje je postojalo i u antici, a za vrijeme srednjeg vijeka ovdje je bio posjed akvilejskog patrijarha.

U pisanom obliku prvi se put spominje 1102. godine kao Castrum Portulense, kada dolazi pod vlast akvilejskog patrijarha.

Do 1331. Ližnjan je dio posjeda Pulske biskupije, a nakon toga potpada pod vlast akvilejskog patrijarha.

Kako bi se mogao oduprijeti od neprestanih prepiranja između akvilejskog patrijarha i Venecije, sedam vila okolice (Vodnjan, Mednjan, Guran, Sveti Kirin, Mandriol, Sveti Mihovil od Banjola i Sveti Lovro) udružuju se u jedno mjesto: današnji Vodnjan.

U ovoj fazi još nema izabranih gradskih vijeća pa odluke donosi opća skupština žitelja a gradom upravlja podeštat u zajedništvu s gastaldom koji upravlja gradom u ime markgrofa, odnosno akvilejskog patrijarha.

Cijelo stoljeće ispunjeno je borbom gradske komune protiv feudalnih gospodara, akvilejskog patrijarha i porečkog biskupa.

Od 8. stoljeća grad je u sastavu franačke države, da bi mjenjajući razne vladare početkom 13. stoljeća došao u posjed akvilejskog patrijarha.

Često poprište okršaja akvilejskog patrijarha, grofova Goričkih, Mlečana, Habsburgovaca.